Bu yazımızda sizlere uyku hakkında detaylı bilgiler vereceğiz. Uyku evreleri hakkında alacağınız bilgiler sayesinde, uyku sürecini anlamanız daha da kolaylaşacak. Genel olarak uykularımız 4 ana aşamadan oluşmaktadır. Bu 4 aşamanın; 3’ü NREM, 1’i ise REM evresi olarak bilinmektedir.
Uyku döngüsü NREM ve REM arasında geçen döngünün genel adıdır. Bu döngü ile ilgili daha detaylı bilgi edinmek istiyorsanız, metnimizin tamamını okuyabilirsiniz. Uyku ile ilgili daha fazla konuya merakınız bulunuyorsa sitemizin sağlık kategorisini ziyaret edebilirsiniz.
Uyku Döngüsü İçerisinde Yer Alan NREM ve REM Nedir?
Yazımızın tamamını kapsamlı biçimde anlayabilmeniz adına, NREM ve REM terimlerinin ne olduğunu bilmeniz gerekmektedir. NREM uyku evreleri arasında yer almaktadır. NREM’in açılımı non-rapid eye movement (NREM) olarak yapılabilir.
NREM’in, Türkçe karşılığı ise hızlı göz hareketleri olmayan uyku, olarak yapılabilir. NREM evresi aynı zamanda, uykunun sakin olduğu evre olarak da adlandırılabilir. Uykunun ilk 3 evresi NREM içerisinde gerçekleşir.
Uykunun REM evresi ise rapid eye movement (REM), olarak geçmektedir. REM’in, Türkçe karşılığı ise hızlı göz hareketleri, olarak yapılabilir. 4. evrenin gerçekleştiği REM evresi, NREM evresine nazaran, daha aktif bir uyku sürecini kapsamaktadır.
4 Ana Uyku Evresi ve Özellikleri
Yazımızın bu kısmında uykumuzda yer alan 4 ana evreyi ve bu ana evrelerin özelliklerini hep birlikte inceleyeceğiz. Detaylı bilgileriyle birlikte 4 ana uyku evresi:
1) NREM 1. Aşama
Uykunun başlangıç aşamasını temsil etmektedir. Şayet bir kişiyi NREM’in birinci aşaması esnasında uyandırırsanız, o kişi aslında uyumadığı konusunda ısrarcı olabilir. Uyku döngüsü başlangıcı olarak kabul edilen NREM 1. aşamanın özellikleri ise:
- Kişinin beyni gittikçe yavaşlamaya başlar.
- Kişinin nefesi de, beyin sinyalleri ile birlikte yavaşlar.
- Aynı zamanda kişinin göz hareketleri ve kalp atışı da ilk evrede yavaşlamaktadır.
- Genel olarak 5 ila 10 dakika arasında bir süresi bulunmaktadır.
NREM’in 1. aşaması esnasında kişinin beyni yavaşlasa bile, diğer NREM evrelerine nazaran daha aktiftir. NREM’in ilk evresinde, kişinin beyninin ön lobunda, yavaş beyin dalgası olarak adlandırılan ve yüksek dalga frekansına sahip olan teta dalgaları üretilmektedir.
2) NREM 2. Aşama
Amerika’da yapılan uyku araştırmalarına göre, uykunun yaklaşık olarak %50’si, NREM’in 2. evresinde gerçekleşmektedir. NREM uyku evreleri ikincisi olan bu aşamanın özellikleri ise:
- NREM’in 2. aşaması yaklaşık olarak 20 dakika sürmektedir. (Her döngü başına 20 dakika.)
- Kişi bu aşamada, çevresinde olup bitenlerden daha az haberdar olmaktadır.
- NREM ikinci aşamasında olan kişinin vücut ısısı düşer.
- Göz hareketleri tamamen durur.
- Nefes alıp verme ve kalp atış hızı oldukça düzenli bir hal alır.
NREM’in 2. aşamasında beyin hızlı ve ritmik beyin dalgaları üretmeye başlamaktadır. Bu dalgaların üretilme sebebi ise beynimizin, bir önceki gün edindiğimiz bilgileri ve yeni anılarımızı hafızamızda toplamasıdır.
3) NREM 3. Aşama
NREM’in son evresi olarak bilinen 3. aşamada ise en derin uyku gerçekleşmektedir. NREM uyku evreleri 3. aşama özellikleri:
- Beyin, oldukça yavaş ve derin dalga boyutu olan delta dalga boyutunu üretmeye başlar.
- Delta dalgalarının üretilmesi sebebiyle bu aşamaya aynı zamanda delta uykusu da denilir.
- Eğer kişi yeteri kadar 3. aşama uykusunu alırsa yeni güne zinde kalkar.
- Kişinin kasları tamamen gevşer.
- Kişi en derin uykusunu yaşar.
- Tansiyon ve solunum aktiviteleri düşer.
- Vücudun fiziksel onarımları, NREM’in üçüncü evresinde başlar.
NREM’in üçüncü evresinde aynı zamanda, beyin istatiksel anıları, kişisel deneyimleri ve bildirime dayalı anıları birleştirmektedir.
4) REM Uykusu
Uykuya daldıktan sonra en son başlayan evre olan REM ile ilgili oldukça ilginç bilgiler bulunmaktadır. Uykunun REM evresi özellikleri:
- Vücut geçici olarak felç olmaktadır.
- Beyin yoğun zihinsel aktiviteler yaşar.
- Beyin tıpkı, uyanık olduğu saatlerde ki gibi çalışmaktadır.
- Rüyalar, REM evresi esnasında görülmektedir.
- Gözleriniz oldukça hızlı hareket eder.
REM evresinde de, NREM’in üçüncü evresinde olduğu gibi bellek ile ilgili bazı işlemler gerçekleşmektedir. Fakat genel olarak REM evresi esnasında kişinin, duygusal olayları ve duyguları işlediği düşünülür. Uykunun REM evresi esnasında kişinin hareketsiz olması, kişinin ani beyin yoğunluğundan dolayıdır. Eğer kişi geçici olarak felç olmasa, bu evrede kendisine ciddi zararlar verebilirdi.
REM evresi ve NREM’in 3. evresi esnasında, vücut kendi onarımını da yapmaktadır. Hücreler onarılıp, yerine yeni hücreler inşa edilir. Hastalıklara karşı bağışıklık sistemleri de, uykunun bu evrelerinde gelişmektedir.
Uyku Aşamaları Hangi Sırayla Gerçekleşmektedir?
Sizlere uykumuz ile ilgili olan bilimsel aşamaları sunduk. Peki, uyku aşamaları hangi sırayla gerçekleşiyor:
- NREM 1,
- NREM 2,
- NREM 3,
- REM
Uykumuz tam olarak bu sırayla ilerlemektedir. Aşamalar arasında geçen zaman, döngüler tekrar ettikçe (gece uyku süresi boyunca) 4 ila 5 kat değişim gösterebilir. İşin ilginç tarafı ise döngü tamamlandıktan, yani REM evresi sona erdikten sonra, genellikle NREM2 evresine geri dönüş olduğunun gözlemlenmesidir.
Uyku aşamaları arasında yer alan NREM 1, genellikle yalnızca uykuya dalarken gözlemlenir. Uykuya daldıktan sonra ki döngü REM evresinde sona erip, NREM 2’den devam etmektedir.
Uyku Döngüsünün Kesintiye Uğrama Nedenleri
Kimi zaman uyuduğumuz uyku sık sık sekteye uğrar. Uyku döngüsü kesintiye uğradığı zaman, gerçekleşen bu aşamalarda bozukluklar meydana gelmektedir. Kimi sorunlar, kaliteli uyku için gerekli olan uykumuzu yarıda kesebilmektedir.
Uyku kalitemizi bozan ve döngümüzü yarıda kesen pek çok neden bulunabilir. Kimi zaman yaşlılık nedeniyle uykumuz bölünürken kimi zaman ise sık sık idrara çıkma gereksinimi bunun temel nedeni olabilir.
Uyku döngüsü kesilme sebepleri arasında psikolojik rahatsızlıklar da gözlemlenebilmektedir. Kişinin uyku esnasında yaşadığı nefes alma bozukluğu da bunun sebebi olabilir.
Kişinin düzensiz bir hayat sürmesi, sigara ve alkol gibi zararlı maddeler tüketmesi de, uyku kalitesini bozabilir.
Kişide bulunan diğer sağlık sorunları da, uyku döngüsü kesilme sebepleri arasında yer alabilirler. Kişi bu döngüyü tamamlayamazsa gün içerisinde sürekli uyku halinde olabilir.
Uyku Evreleri Özeti ve Tavsiyeler
Uykumuz 4 temel aşamadan oluşurken, her bir aşamanın bizlere sunduğu birbirinden farklı yararlar bulunmaktadır. Geçirdiğimiz bu biyolojik süreçler sonrasında, ertesi güne zinde kalkıp kalkamayacağımız belli olur.
Eğer kişi uyku evreleri konusunda özensiz davranır ve gerektiği kadar uyumazsa aşağıda ki sorunlar ile karşılaşabilir:
- Öğrenmede ve odaklanmada güçlük.
- Hayal gücünü yeterince kullanamama problemi.
- Sıradan sorunları çözerken bile zorluk yaşamak.
- Duygu ve davranışları mantıklı ölçülerde kontrol edememe.
- Rasyonel kararlar alma problemleri.
- Hatırlamakta yaşanan güçlük.
Uykumuzda yer alan bu evrelerin sağlıklı biçimde tamamlanması adına, ideal uyku süresini tamamlamamız gerekir.
Bu sorunların pek çoğu uykumuzu kaliteli ve yeterli biçimde almadığımız için kaynaklanmaktadır. Eğer beyninizin uykuya dalamadığını düşünüyorsanız, muhakkak bir doktor kontrolüne gitmenizde fayda var. Uyku getiren şeyler, sizlerin uyku sürecine girmenizi kolaylaştırır.